Διαχειριστικοί έλεγχοι (fraud examinations)

Τα φαινόμενα απάτης, στις μέρες μας είναι πολύ πιο συχνά από ότι πιστεύουμε, ίσως λόγω και της οικονομικής κρίσης που η στενότητα εισοδημάτων δημιουργεί κίνητρα και πίεση προς αυτό τον σκοπό. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με μελέτη του ACFE (Association of Certified Fraud Examiners), ίσως του πλέον έγκυρου οργανισμού παγκοσμίως σε θέματα απάτης, η Ελλάδα ήταν η δεύτερη σε κρούσματα απάτης ανάμεσα στις χώρες τις δυτικής Ευρώπης για τα έτη 2017 – 2018 και ήταν περισσότερα από της Γαλλίας και της Γερμανίας μαζί.   
 

Ορισμός Ενδοεπιχειρησιακής απάτης

Σύμφωνα με το ACFE, απάτη είναι «η χρησιμοποίηση της απασχόλησης κάποιου, για πλουτισμό  μέσω της σκόπιμης κατάχρησης των περιουσιακών στοιχείων του οργανισμού». Αν και οι ορισμοί είναι πολλοί, η ουσία είναι η ίδια. Πρόκειται για μία επίθεση εκ των έσω, από ανθρώπους τους οποίους ο οργανισμός έχει δώσει αρμοδιότητες και τους έχει εμπιστευθεί περιουσιακά στοιχεία.
 

Πως επηρεάζονται οι οργανισμοί;

Ο υπολογισμός είναι εξαιρετικά δύσκολος καθώς υπάρχουν απάτες οι οποίες είτε δεν εντοπίζονται είτε δεν αναφέρονται. Ο οργανισμός ACFE, εκτιμά πως χάνονται το εταιρίες στις ΗΠΑ, χάνουν περίπου το 5% των εσόδων τους λόγω φαινομένων απάτης. Στην ειδικότερη μελέτη για την Δυτικοί Ευρώπη οι οργανισμοί που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι φαίνεται να είναι αυτοί με μέγεθος 100 – 999 εργαζομένους καθώς αποτελούν το 13% των περιπτώσεων αλλά η μέση ζημία ανέρχεται στα 500.000 δολάρια Η.Π.Α. Αυτό είναι ακόμα χειρότερο αν αναλογιστεί κανείς τα όρια αντοχής των οργανισμών. Μία απάτη των 500 χιλ. ευρώ πιθανότατα θα μπορούσε να την αντέξει μία  εταιρία με τζίρο μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων, για μία μεσαία εταιρία όμως θα ήταν καταστροφική.  Από τις απάτες που ανακαλύφθηκαν στην Δυτική Ευρώπη:

• το 49% των οργανισμών δεν μπόρεσε να ανακτήσει κάποιο μέρος της ζημίας
• το 36% των οργανισμών κατάφερε να ανακτήσει μερικώς την ζημία ενώ μόνο
• το 15% των οργανισμών κατάφερε να ανακτήσει πλήρως την ζημία
   

Γιατί διαπράττονται απάτες

Το 1950, ο εγκληματολόγος Donald R. Cressey ανέπτυξε το «τρίγωνο της απάτης», προκειμένου  να εξηγήσει τους λόγους που οδηγούν στην απάτη.
 

Κίνητρο

Κίνητρο για την διάπραξη απάτης μπορεί να είναι οτιδήποτε δημιουργεί την ανάγκη για περισσότερα εισοδήματα όπως:

• αδυναμία εξυπηρέτησης δανεισμού,
• τζόγος και άλλες εξαρτήσεις,  
• ανάγκη για την διατήρηση του υφιστάμενου επιπέδου ζωής και άλλοι παράγοντες.
   

Εκλογίκευση

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να αισθάνονται ως καλοί και ηθικοί. Σε αυτό το πλαίσιο οι περισσότεροι που διαπράττουν απάτη δικαιολογούν τις πράξεις τους. Οι πιο συνηθισμένες εκλογικεύσεις είναι:

• ο οργανισμός δεν ήταν ηθικός απέναντι τους και επομένως δικαιούνται να κάνουν το ίδιο
• ότι παίρνουν από μόνοι τους αυτά που ο οργανισμός θα έπρεπε ούτως ή άλλως να τους δώσει
• ότι δεν είναι και τόσο κακό αφού το κάνουν και άλλοι ή
• ότι η ζημία που προκάλεσαν δεν είναι και τόσο μεγάλη και ότι τα χρήματα δεν θα «λείψουν» στο οργανισμό και στους ιδιοκτήτες του.
   

Ευκαιρία

Από την στιγμή που υπάρχουν τα κίνητρα και η εκλογίκευση το μόνο που μένει για να διαπραχθεί απάτη είναι η ευκαιρία. Οι «ευκαιρίες» προκύπτουν κυρίως από αδυναμίες στο σύστημα των εσωτερικών διαδικασιών ελέγχου λόγω των οποίων ο οργανισμός δεν θα μπορέσει να αποτρέψει και να εντοπίσει την απάτη ή όταν θα την εντοπίσει θα έχουν ήδη χαθεί σημαντικά ποσά.

Συνήθεις αδυναμίες στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου είναι:

• Ο μη επαρκής διαμερισμός εργασιών.
• Συμπαιγνία
• Υπέρβαση υφιστάμενων εσωτερικών ελέγχων από την διοίκηση.
• Μη επαρκής επίβλεψη
• Μη επαρκής εκπαίδευση
• Μη επαρκές κλίμα και κουλτούρα ηθικής στον οργανισμό.
   

Υπηρεσίες που αναλαμβάνονται

Σε περιπτώσεις πιθανής απάτης, η Εταιρία μας αναλαμβάνει να διενεργήσει διαχειριστικό έλεγχο και εφόσον προκύπτουν ενδείξεις ότι η απάτη ή κακοδιαχείριση έχει όντως διαπραχθεί να:

• συλλέξει τα κατάλληλα τεκμήρια
• να συντάξει έκθεση βάσει επαληθεύσιμων τεκμηρίων (factual evidence) και όχι βάσει υποθέσεων που ενδεχομένως να υποδεικνύονται από τις περιστάσεις (circumstantial evidence), στην οποία παρατίθενται τα ευρήματα με τρόπο αμερόληπτο και ακέραιο.
• αναφέρει ρητά τους όποιους περιορισμούς έχουν τεθεί και τις επιπτώσεις τους στην έκθεση 

Διευκρινίζεται α) ότι το αν υπήρξε ή όχι απάτη και το εάν ο οργανισμός υπέστη ζημία, είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Δικαστικών Αρχών και β) οι αναθέσεις αναλαμβάνονται και εκτελούνται με την αδιαπραγμάτευτη τήρηση των κανόνων δεοντολογίας.  
 

Κανόνες δεοντολογίας και λοιπές διευκρινήσεις

Η συμμόρφωση της Εταιρίας μας στους κανόνες δεοντολογίας που θέτει το επάγγελμα και η  νομοθεσία (ΦΕΚ 3916/2017) είναι αδιαπραγμάτευτη. Οι αρχές αυτές συνοψίζονται ως ακολούθως:

• Ακεραιότητας
• Αντικειμενικότητας
• Επαγγελματικής ικανότητας και δέουσας προσοχής
• Εμπιστευτικότητας
• Επαγγελματικής συμπεριφοράς